
Opbaar-tradities in en buiten Nederland
Nog niet eens zo heel lang geleden werd in ons land iedereen gewoon thuis in bed opgebaard. Elektrisch koelen bestond toen nog niet. Nu is een thuisopbaring een heel bewuste keuze. De overledene wordt gekoeld door middel van bijvoorbeeld een mobiele koeling. Lichte balseming (thanatopraxie) maakt zelfs opbaren zonder koeling mogelijk. Met zo blijkt ongekende mogelijkheden, zo is er in Puerto Rico een chauffeur opgebaard in zijn taxi. In Nederland ben ik het nog niet tegengekomen. Een kwestie van tijd of zijn wij Hollanders hier te nuchter voor?
Toch ontstaan ook hier nieuwe initiatieven, zoals de Pu-Rest uitvaartkisten van de inmiddels overleden ontwerpster Suzan van der Schenk. Zij ontwierp een serie uitvaartkisten waarbij het mogelijk is om in foetushouding = zijligging (vroeger hurkbegraving genoemd) te liggen. De manier waarop Suzan altijd zelf sliep. In samenwerking met een Nederlandse kistenfabrikant zijn de ontwerpen inmiddels in productie genomen, maar storm loopt het nog niet. Dit heeft niets te maken met de acceptatie door crematoria en begraafplaatsen, want zowel het materiaal gebruik als de maatvoering kloppen.
Zijligging in de praktijk is toch een ander verhaal
Op de zij opgebaard en gekoeld worden is een in de dagelijkse praktijk toch een heel ander verhaal. Onder invloed van de zwaartekracht zakt het bloed naar de lager gelegen lichaamsdelen en ontstaan lijkvlekken. Dit zijn diep paarse vlekken die blijvend zichtbaar zijn. Geen fraai gezicht en weinig respectvol.
De ontbinding van het lichaam begint vrijwel direct na het overlijden. Het kan gepaard gaan met inwendige gasvorming dat vervolgens leidt tot zwelling van de buik. Als de lijkstijfheid weer begint af te nemen kan dit leiden tot het lekken van vocht – afkomstig uit de longen – o.a. uit de mond en de neus. Als het ontbindingsproces eenmaal is begonnen kan afkoeling dat niet meer stoppen. Het hoeft dus geen verdere uitleg dat daarom in bijna alle gevallen liever wordt gekozen voor de rugligging. Enerzijds vanwege esthetisch oogpunt anderzijds vanwege de kans op lekkage.